HİZMET İÇİ EĞİTİM REHBERİ
HASTANELERDE HİZMET İÇİ EĞİTİMİN ÖNEMİ
Öğr. Gör. Vesile Şenol Prof. Dr. Fevziye Çetinkaya
* Erciyes Üniversitesi Halil Bayraktar SHMYO Öğretim Görevlisi
* Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD Öğretim Üyesi
Bilim ve teknolojideki gelişmeler, her meslek mensubunun yeni bilgi ve teknolojileri öğrenmesini ve bu konularda kendilerini yetiştirmesini zorunlu kılmaktadır. Bilgi toplumunda kurumlar artık çalışanlarında çok yönlü ve ustalaşmış beceri sahibi olma, karmaşık kurum içi ve kurum dışı ilişkileri kavrayabilme yeterliliği ve etkili ekip çalışmasına uyum yeteneği gibi özellikler aramaktadır.
Bu nedenle ülkemizde 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 214. maddesi ile kamu kurum ve kuruluşlarında Devlet Memurlarının yetiştirilmelerini sağlamak, verimliliğini artırmak ve daha ileriki görevlere hazırlamak amacıyla hizmet içi eğitim faaliyetlerinin uygulanacağı hükmü getirilmiş, bu faaliyetleri gerçekleştirmek için de aynı kanunun 215. maddesi gereği her kurumda bir eğitim biriminin kurulması zorunlu kılınmıştır(1).
I. Hizmet-İçi Eğitimi Gerekli Kılan Nedenler
*Kişilerin gördüğü eğitim yaptığı hizmetle ilgili değildir:
Kendinden beklenen hizmeti yerine getirecek durumda olmayan kişilerin eksikliklerinin giderilmesinin tek yolu bu kişilerin hizmet içi eğitimden geçirilmeleridir.Örneğin, ülkemizde istihdam politikasının kurulmaması nedeniyle üniversite mezunlarının pek çoğu alanıyla ilgili olmayan işlerde çalışmaktadır. Yine, ülkemizde çalışan nüfusun büyük kesiminin ilkokul mezunu olması hizmete girdiklerinde işleriyle ilgili hiçbir mesleki bilgilerinin olmadığını göstermektedir. İster herhangi bir mesleki bilgisi olduğu halde mesleği ile ilgili bir alanda çalışmadığı için olsun, isterse mesleki bilgi veren bir kurumdan yetişmediği için olsun, eğer kişinin yaptığı işle ilgili mesleki bilgisi yoksa o kişinin işini öğrenmesi hem kişisel, hem kurumsal hem de toplumsal açılardan gereklidir. Bu tür personelin işe başlar başlamaz hizmet içi eğitimden geçirilmesi yararlı olacaktır.
* Kişi hizmet öncesi eğitimini gördüğü bir alanda hizmet vermektedir. Ancak edindiği bilgiler hizmeti nitelikli yürütebilmesi için yetmemektedir:
Pek çok hizmet alanında çalışan kişilerin mesleki eğitimleri yetiştiği alanda çalıştığı halde bile yetersizlik gösterebilmektedir. Bunun temel nedenleri arasında eğitim kurumlarında uygulanmakta olan programların iş hayatına dönük olmaması, teori-uygulama bağlantısının kurulmamış olması gibi nedenler sayılabilir. Bu durumda işveren kurumun yetkililerinin hizmete aldıkları personelin eksikliğini giderici hizmet içi eğitim programları uygulama yanında bu personeli yetiştiren hizmet öncesi eğitim kurumlarının ilgilileri ile de koordineli bir çalışma içinde olmaları gerekmektedir..Bu amaçla üniversitelerle işbirliği içinde çalışma isteğinde bulunan ilgililer yaz okulları, akşam okulları, kitle iletişim araçlarından yararlanan açık öğretim programları gibi değişik alternatifler üzerinde durmuşlardır. Gerçekten bu tür eksikliği giderici programların uzun süreli olması halinde hizmetin aksatılmadan kişilerin eğitilmeleri yollarının aranması en akılcı yaklaşım olmaktadır. Özellikle eğitilecek personelin sayıca fazlalığı ve eğitim ihtiyaçlarının bir an önce giderilmesi zorunluluğu bu tür seçenekleri geçerli kılmaktadır.
*Kişi işle ilgili yeterli bir eğitim görmüştür. Ancak mesleğe girdiği yıllarda yeterli olan bilgileri gün geçtikçe eskimektedir:
Bu eskimişliği giderme personelin hizmet içi eğitimden geçmesi için haklı bir gerekçedir.Personelin kendisini sürekli yenilemesi, fikri canlılığına yaramaktadır. Örneğin mevzuattaki bir değişiklik, o mevzuatı uygulamak zorunda olan personelin o değişiklik konusunda sürekli bilgilendirilmesini gerektirmektedir.Yine yeni bir aracın hizmete konması o aracı kullanacakların yetiştirilmesini gerektirmektedir.Örneğin bilgisayarların bankalarda kullanılmaya başlaması banka personelinin bilgisayar konusunda yetiştirilmesini zorunlu kılmaktadır.Sonuçta kişinin gördüğü hizmetle ilgili bilgisinin olmaması, ya da mevcut bilgisinin eskimiş olması sürekli hizmet içi eğitim programlarından geçmelerini gerektirmektedir.
II. Hizmet İçi Eğitimin Hedefleri ( 2,3,4)
1. İşe yeni başlayan personelin kuruma uyumunu sağlamak, mesleğine olan bağlılığını artırmak
2. Personelin moralini yükseltmek,
3. Personele kurumun amaç, ilke ve politikalarını bir bütünlük içinde kavratacak becerileri kazandırmak,
4. İşin gerektirdiği temel mesleki becerileri kazandırmanın yanı sıra eğitim eksikliklerini tamamlamak,
5. Farklı kurumlarda çalışan personelin tanışıp-kaynaşmalarını sağlamak,
6. Yeteneklerine göre personeli, daha yüksek sorumluluk isteyen görevler için yetiştirmek,
7. Personelin değişik alanlarda yatay ve dikey geçişlerini sağlayacak tamamlama eğitimi yapmak,
8. Bilim, teknoloji, ekonomi ve iş hayatında meydana gelen gelişmelere ve yeniliklere uyum sağlamak, iş yöntem ve tekniklerini geliştirmek,
9. Kurumun sunduğu hizmetin nitelik, nicelik ve verimliliğini artırmak,
10. Hizmet sunumu aşamasında karşılaşılacak hataları ve iş kazalarını azaltmak,
11. Personele zaman yönetimini öğreterek fazla mesai ihtiyacını ortadan kaldırmak, birden fazla iş yapabilme özelliği kazandırmak.
III.Hizmet içi eğitimin ilkelerini şöyle sıralayabiliriz ( 2,3,4)
1. Kurumlarda bilgi ve teknik etkinliğin artırılması düşüncesinin yerleştirilmesine destek olunması,
2. Hizmet içi eğitim, yaşam boyu eğitim ve kendini geliştirme kavramlarının bütünleştirilmesi,
3. Personelin periyodik aralıklarla hizmet içi eğitime alınması,
4. Hizmet içi eğitim-verimlilik-meslekte ilerleme bağının kurulması,
5. Hizmet içi eğitim sonunda eğitim-ücret-yükselme dengesinin kurulmasını sağlayacak yasal düzenlemelerin yapılması,
6. Hizmet içi eğitim almış kişilerin aldıkları eğitimle ilgili alanlarda çalışması,
7. Hizmet içi eğitim faaliyetlerinin süreklilik göstermesi,
8. Kurumdaki her amirin maiyetinde çalışan personelin yetiştirilmesinden sorumlu olması,
9. Hizmet içi eğitim programlarının değerlendirilmesi.
IV. Hizmet içi Eğitim İhtiyacının Belirlenmesi ( 3,4)
Gelecekte yapılacak eğitim faaliyetlerinin planlanabilmesi için gerekli bilgilerin toplanması amacıyla kayıt ve raporların incelenmesi, gözlem yapma, mülakat, grup toplantıları düzenleme, anket ve test uygulama yöntemleri kullanılabilir.
V. Hizmet İçi Eğitimin Sınırlılıkları ( 2,3,4)
Hizmet sunumunda en önemli faktör olan insan gücünün etkinliğini artırmak amacına yönelik hazırlanan bu programlarda kurumsal ve bireysel yararların sağlanması beklenir. Saptanan amaçlara ulaşmayı engelleyen sınırlılıklar şunlardır:
1. Hizmet içi eğitim programı ihtiyaç ve amaçlar saptanmadan hazırlanır ve uygulanırsa,
2. Kurumun amaç ve ihtiyaçları ile bireylerin amaç ve beklentileri dengeli tutulmazsa,
3. Hizmet içi eğitim programı katılan personelin temel bilgi ve beceri seviyesine uygun değilse,
4. Hizmet içi eğitim programına personel istekli katılmaz ve yararına inanmazsa,
5. Eğitim içi uygun bir ortam sağlanamamış, yeri, zamanı, süresi, yöntemi iyi seçilmemişse,
6. Eğitimde eğitici kadro yeterli değilse, olumlu görüşe sahip değilse ve personel ile iyi ilişki kurulmamışsa,
7. Kurumun personel politikası hatalı ise, yetiştirilen personel yeterliliklerine uygun yerde çalıştırılmıyorsa,
8. Her alan ve kademedeki personel için eğitim yapılmamışsa, yalnız bir alan ve kademedeki personel eğitilmişse,
9. Hizmet içi eğitim programlarının sonunda değerlendirme yapılmamışsa.
VI. Hizmet İçi Eğitimin Sağladığı Yararlar (2,3,4)
VI.I. Hizmet İçi Eğitimin Kurumsal Yararları
1. Sunulan hizmetin kalitesi artar
2. Yenilik ve gelişmelere kolaylıkla uyulur
3. İş güvenliği sağlanır, iş kazaları azalır
4. İletişim sağlanması kolaylaşır, anlaşmazlıklar, disiplin sorunları azalır
6. Personelin işinden ve başkalarından şikayeti azalır
7. Personel hareketliliğinde ve işe devamsızlığında azalma olur
8. Üst kademelere ve istenilen alana personel hazırlanır.
9. Kurumun hizmet ettiği toplumda saygınlığı artar
VI.2. Hizmet İçi Eğitimin Bireysel Yararları
1. Personelin işinde güven duygusu gelişir,
2. Morali yükselir, huzurlu çalışır, işini istekli yapar
3. Rahat ve emin iş yapma olanağı sağlanır
4. Öğrenme yolu ile bireysel doyum sağlanır
5. Başka işleri de yapabilme yeteneği kazanır
6. Personelin işinde memnuniyetsizliği azalır
7. İş kazalarının nedenlerini bilir ve korunabilir
8. Arkadaşları ile arasında iletişim kolaylaşır
9. Ast ve üstleri arasında uyuşmazlıklar azalır
VII. Ülkemizde hizmet içi eğitim sorunları ( 2,3,4)
1. Kamu kurum ve kuruluşlarında hizmet içi eğitimin gereğine inanılmakla birlikte etkililik düzeyi yeterli değildir.
2. Kamu kesiminde hizmet içi eğitim faaliyetlerinden yararlanan iş gücü sayısı düşüktür.
3. Hizmet içi eğitim faaliyetinden yararlanan iş gücünün, aldıkları eğitimle ilgili olmayan birimlerde istihdamı, ek eğitimin Personelin özlük haklarına ve ücretine yansımaması hizmet içi eğitim faaliyetlerine olan ilgiyi azaltmaktadır.
4. Hizmet içi eğitim faaliyetleri daha çok üst kademe yöneticilerine yönelik görülmekte, alt ve orta düzey personele yetersiz ve düzensiz aralıklarla eğitim verilmektedir.
5. Hizmet içi eğitimde örgütlenme ve koordinasyon yetersizliği
6. Hizmet içi eğitim yapan personelin niceliksel ve niteliksel yetersizliği
KAYNAKLAR
1. “Devlet Memurları Kanunu”, Kanun No:657, Kabul tarihi:14.07.1965
2. Taymaz A.H., Hizmet içi Eğitimde Kavramlar, İlkeler, Yöntemler. Sevinç Matbaası, Ankara, 1998.
3. Benli D, Hüseyin Ö. Hizmet içi eğitim. Sağlık Hizmetlerinde Yönetim, Somgür Yayını, Ankara
4. Tabak R.S. Sağlık Eğitimi, Somgür yayıncılık, Ankara, 2000.
5. Gökkoca, U.Z.F., Sağlık Eğitimi Açısından Yetişkin Eğitimi, Sted 2001 10(11): 412-414.
6. Küçükahmet L. Eğitim ve Öğretim Süreçlerinin Genel Tanımı. Öğretimde Planlama ve Değerlendirme. Alkım Yayıncılık, Istanbul
